ພະທາດຈອມພູສີ ນະຄອນຫຼວງພະບາງ

  ພະທາດຈອມພູສີ ເປັນພະທາດທີ່ເກົ່າແກ່ ແລະມີຊື່ສຽງ, ເປັນສູນກາງວັດທະນະທໍາປະເພນີ ແລະມິ່ງຂວັນຂອງຊາວນະຄອນຫຼວງພະບາງ, ພະທາດມີຄວາມສູງ 20 ແມັດຕັ້ງຢູ່ເທິງຈອມພູສີຊຶ່ງເປັນທັງສະຖານທີ່ຊົມທິວທັດຂອງນະຄອນຫຼວງພະບາງ.

   ອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກປື້ມຕຳນານ-ພົງສາວະດານ ເມືອງຫຼວງພະບາງ ຂອງສະຖານບັນວິທະຍາສາດສັງຄົມແຫ່ງຊາດສະຖາບັນຄົ້ນຄວ້າປະຫວັດສາດໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ຕາມຕຳນານມີການເລົ່າກັນມາວ່າມີພະຣືສີ ແລະໂຍທິກະຣືສີຊຶ່ງເປັນຣືສີ 2 ພີ່ນ້ອງໄດ້ມາຕັ້ງຫຼັກບ້ານຫຼັກເມືອງ ແລ້ວປະດິດສະຖານພະພຸດທະບາດໄວ້ທີ່ຈອມພູສີເພື່ອໃຫ້ຜູ້ ມີບຸນອັນເປັນກະສັດຕີຄໍ້າຊູພະສາສະໜາພະໂຄຕະມະເຈົ້າເມື່ອກະສັດຕີຍັກສານັນທາມາຢູ່ຈຶ່ງປາກົດຊື່ໄວ້ວ່າ: ພູນັນທະກາງຣີສີສັດຕະນາກເອົາຊື່ພະຍາຍັກນັນທານາງ ກາງຮີທີດາ ແລະນາກມາໃສ່, ເມື່ອພະຍາຍັກນັນທາສິ້ນພະຊົນແລ້ວກໍຍັງມີຜີຍັກຢູ່ຮັກສາຫຼັກເມືອງນີ້.

   ທິດເພົ້າ (ບວດເປັນພະພິກຂຸຢູ່ວັດຫໍສ່ຽງ) ຄົນຕີກອງຍາມກໍເຫັນເວລາຕີກອງທ່ຽງໝົດບາດຄ້ອນຂອງວັນບຸນແຮມ 15 ຄໍ່າ ເດືອນ 7 ປີ ກາບສະງ້າ ຈ.ສ 1316 ເມື່ອ ນາງກາງຮີ ສິ້ນຊີວິດແລ້ວພະຣືສີ ແປງຮູບນາງໄວ້ທີ່ຝາກຊຽງແມນ ທີ່ຄົນຫຼວງພະບາງ ເອີ້ນກັນວ່າພູ ນາງ ແລະຈາກນັ້ນສົມເດັດເຈົ້າມະຫາອຸດມະວົງຂົງສີສັດຕະນາຄະນະຫຸດອຸດົມຣັດຕະນະບູຣີຣົມພະຣະມະຫາຈັກກະພັດມະຫານະຄອນຣາຊທານີລ້ານຊ້າງຮົ່ມຂາວ ຫຼວງພະບາງ ທັງສ້າງພະທາຕຸໃສ່ ຈອມພູຂຶ້ນແລ້ວພູໜ່ວຍນີ້ກໍມີວັນນະສະຫງ່າງາມຈຶ່ງຊື່ວ່າ: ພູສີ ແລະທາດນັ້ນກໍ່ເອີ້ນວ່າ: ພະທາດຈອມພູສີ ຫຼື ພະທາດຈອມສີຕັ້ງແຕ່ນັ້ນມາແຕ່ສະມະນະພາຫະນະຈານເສນາພິທາມາດຣາຊປຸໂລຫິດ ຮຽກວ່າທາຕຸຫຼັກເມືອງ,ແຜ່ນສີລາຈາລຶກອັນມີຢູ່ໃນພະທາຕຸຈອມສີມີວ່າ: ຈຸນລະສັກຣາຊ 1166 ຕົວປີກາບໄຈ້ເດືອນອະສຸຊະ 11 ອະທິດກະມາດແຮມ 7 ຄໍ່າ ວັນພຸດ ເຕົ່າສະຫ້າຍາມທ່ຽງຄືນເປັນອະພິມະລະຕະເຈຕິຍະເຖິງເມື່ອເດືອນອະສຸຊະຂຶ້ນ 9 ຄໍ່າວັນເສົາມື້ຮວາຍສັນຈຶ່ງໄດ້ກໍເປັນມະຫາເຈດີຍະໄວ້ສາຍາກໍລົງເດືອນອະສຸຊະຂຶ້ນ 11 ຄໍ່າວັນຈັນ ມື້ເປີກເສັດຍາມພາກລັ່ນມື້ຄໍ່າຈຶ່ງໄດ້ຖາປະນາປະຣິກະທາຕຸເຈົ້າປາງພະຍາທັມວຸທິມະຫາອຸດມະວົງສະເຫວີຍຣາຊສົມບັດໃນເມືອງ.

 ສີສັດຕະນາກະນະຫຸດອຸດມະຣາຊທານີພະເຈດີນີ້ໃຫຍ່ກວ້າງຍາວ 10,55 ແມັດ ຕະລາງຫຼ່ຽມ ແລະສູງ 21 ແມັດ, ພູສີສູງປະມານ150 ແມັດ ຈາລຶກນີ້ເຈົ້າກົມຂຸນດວງຈັນອະທິບໍດີທໍາມະການຫໍສະໜາມຫຼວງກ່າຍອອກຈາກແຜ່ນສີລາພະທາຕຸຈອມສີທີ່ໄດ້ມ້າງ ແລະສ້ອມແຊມຂຶ້ນໃໝ່ເມື່ອວັນຈັນເດືອນ 7 ຂຶ້ນ 15 ຄໍ່າ ປີກາຍຍີ ຈ.ສ 1276 ກົງກັນວັນທີ 7 ມີຖຸນາ ປີ ຄ.ສ 1914.