ເມືອງບໍ່ແຕນ ເປັນເມືອງທີ່ອຸດົມສົມບູນ ແລະທຳມະຊາດ ອັນສວຍງາມຕັ້ງຢູ່ເທິງພູເຂົາ ແລະທົ່ງພຽງມີຊາຍແດນຕິດກັບລາຊະອານາຈັກໄທຄື:ດ່ານນາຂ່າ, ດ່ານ ໜອງປະຈີດ ແລະດ່ານເໝືອງແພ່,ອັນໄດ້ອຳນວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ ແກ່ການໄປມາຫາສູ່ກັນລະຫວ່າງປະຊາຊົນສອງຝ່າຍ ແລະການ ແລກປ່ຽສິນຄ້າ, ວັດທະນະທຳອັນດີງາມນຳກັນຊ່ວຍໃຫ້ເມືອງບໍ່ແຕນໄດ້ຮັບການພັດທະນາຫຼາຍໆ ດ້ານເຊັ່ນ: ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວຢູ່ບ່ອນ ນີ້ມີຄວາມງົດງາມຫຼາຍມີພູຜາປາໄມ້ ແລະໄດ້ຊື່ວ່າເປັນເມືອງທີ່ມີ ນໍ້າຕົກຕາດຫຼາຍກວ່າໝູ່ໃນແຂວງ ໄຊຍະບູລີ.ນໍ້າຕົກຕາດຮຳ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານ ເມືອງຮຳ ເມືອງບໍ່ແຕນຊຶ່ງຫ່າງຈາກເທສະບານເມືອງບໍ່ແຕນ ປະມານ 5 ກິໂລແມັດ, ນໍ້າຕົກຕາດ ຮຳສູງປະມານ 30 ແມັດ, ເລິກ 15 ແມັດ ແລະກວ້າງ 30 ແມັດເສັ້ນທາງທີ່ເຂົ້າໄປຕາດນັ້ນກໍມີຄວາມສະດວກສະບາຍຈົນເຖິງ ຕາດ,ພິເສດໃນການເຂົ້າໄປທ່ຽວ ຊົມຕາດແມ່ນສາມາດໄປໄດ້ທັງ ສອງລະດູ ຊຶ່ງຕາດດັ່ງກ່າວມີຄວາມສວຍສົດງົດງາມທາງດ້ານ ທຳມະຊາດຊີວະນາໆພັນມີອ່າງ ຫຼິ້ນນໍ້າທີ່ເກີດຈາກທຳມະຊາດມີ ຄວາມໃສເຢັນຢູ່ຕະຫຼອດເວລາ ແລະມີຜາຫີນລຽນກັນເປັນຊັ້ນ-ເປັນຊໍ່ເຫຼື້ອມຍິບຍັບຄືກັບແກ້ວເພັດມະນີໃນຕອນທີ່ມີແສງຕາເວັນ ສ່ອງລົງມາກະພົບຜາຫີນນັ້ນ, ເໝາະສົມສຳລັບຜູ້ທີ່ມັກຫຼິ້ນນໍ້າໃນນາມວັນພັກ,ໄປພ້ອມກັບນໍ້າຕົກຕາດທີ່ແສນເຍືອກເຢັນ ແລະເຕັມໄປດ້ວຍພູຜາປ່າໄມ້ ແລະຊີວະ ນາໆພັນ.
ຕາມເລື່ອງເລົ່າມາແຕ່ບູຮານ ນະການວ່າ: ແຕ່ກີ້ແຕ່ກ່ອນມີເມືອງ ໜຶ່ງຊື່ວ່າ: “ເມືອງທ່າໂຮງ” ຊຶ່ງມີໜອງນໍ້າໃຫຍ່ແຫ່ງໜຶ່ງທີ່ມີຕົ້ນ ໄມ້ໄຜ່ລຽນອ້ອມຈອດກັນເອີ້ນ ວ່າ: “ໜອງໄຜ່ລ້ອມ” ປະຈຸບັນ ກໍຍັງມີຊື່ວ່າ “ໜອງໄຜ່ລ້ອມ” ຊຶ່ງເປັນທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງເງືອກໂຕໜຶ່ງ, ມື້ໜຶ່ງເງືອກໂຕນັ້ນໄດ້ປອມໂຕເປັນກະປູແລ້ວໄປຄາບຕີນລູກສາວພະຍາທີ່ກຳລັງຕໍ່າຫູກຢູ່ກ້ອງລ່າງ ເຮືອນແລ້ວນໍາເອົານາງລົງໄປ ທ່ານໍ້າແຫ່ງນັ້ນ ຈຶ່ງມີຊື່ວ່າ “ທ່ານາງ” ພະຍາຈຶ່ງໄດ້ແຕ່ງໝໍມົນ ແລະເຖົ້າແກ່ຈຳນວນໜຶ່ງໄປເຮັດ ພິທີເພື່ອຊອກຫາລູກສາວ, ພວກເຂົາໄດ້ນຳຮອຍຕີນນັ້ນໄປຮອດ ທ່ານໍ້າແຫ່ງໜຶ່ງເອີ້ນວ່າ: “ນໍ້າຮອຍ” ພວກເຂົາສືບຕໍ່ນຳຮອຍ ຕີນນັ້ນໄປຈົນຮອດວັງນໍ້າພັດເຫັນ ແຕ່ເສື້ອແດງຂອງນາງ ຈຶ່ງເອີ້ນວ່າ “ວັງສະແດງ” ໃນປະຈຸບັນໝໍມົນ ແລະເຖົ້າແກ່ໄດ້ນຳຮອຍໄປຈົນຄໍ່າ ເລີຍພໍ້ກະຕ່າຍຊຸມໜຶ່ງຢູ່ແກ້ງເລີຍ ເອີ້ນວ່າ “ແກ້ງລາດກະຕ່າຍ” ຈົນເຖິງປະຈຸບັນ, ເມື່ອພວກເຂົາໄປຮອດແກ້ງແຫ່ງໜຶ່ງ ແລະໄດ້ໄຕ້ທຽນເລີຍເອີ້ນວ່າ “ແກ້ງທຽນ” ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວຂອງ ເມືອງບໍ່ແຕນໃນປະຈຸບັນ.ຈາກ ນັ້ນ, ກໍ່ນຳຮອຍຂຶ້ນໄປທາງເບື້ອງ ຊ້າຍຝ່າຍຕາເວັນຕົກຂອງນໍ້າຮອຍ ຝົນເລີຍຕົກຮຳ (ຈຶ່ງເອີ້ນວ່າ “ນໍ້າຮໍາ”. ຈາກນັ້ນ, ພວກເຂົາກໍສືບຕໍ່ ເດີນທາງໄປຕາມສາຍນໍ້າແຫ່ງນັ້ນ ຈົນໄປຮອດນໍ້າຕົກທີ່ສູງຊັນແຫ່ງໜຶ່ງ ແລະໄປຕໍ່ບໍ່ໄດ້ເລີຍເອີ້ນວ່າ“ນໍ້າຕົກຕາດຂອງນໍ້າຮໍາ” ອັນ ເປັນທີ່ມາຂອງ “ນໍ້າຕົກຕາດຮໍາ” ທີ່ລືຊື່ຂອງເມືອງບໍ່ແຕນຈົນເຖິງ ປະຈຸບັນ.
-----------
ພາບ ແລະຂ່າວຈາກ: ໜັງສືພິມເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ